کتاب زیاد گران نشده‌است‌/ ‌ناشران مقاومت کرده‌اند

سید‌محمد طباطبائی، روزنامه‌نگار: «شاید بهتر باشد با یک سوال آغاز کنیم؛ کالایی را سراغ دارید که گران نشده باشد؟ بگذارید سوال را کمی جزئی‌تر مطرح کنیم، کالای مصرفی را سراغ دارید که هر چند روز یکبار گران نشده باشد؟ پاسخ روشن است. این روزها، کمتر پیش می‌آید کالایی با افزایش قیمت همراه نشده باشد یا بهتر است بگوییم اصلا در یک‌سال اخیر، پیش نیامده کالایی گران نشده باشد. در این میان، کتاب هم به‌عنوان یک کالای مصرفی حوزه فرهنگ در یک‌سال اخیر با افزایش قیمت همراه بوده‌است.

سامانه طرح‌های حمایتی از کتابفروشی‌ها شاید منبع مناسبی برای برآورد قیمت کتاب باشد. براساس آمارهای ثبت شده در پایگاه پاییزه کتاب ۹۹، در دو روز ابتدایی این طرح (تا صبح دوشنبه ۲۶ آبان‌ماه) با مشارکت ۸۴۸ کتاب‌فروشی در سراسر کشور، ۱۲۲هزار و ۸۳۷ جلد کتاب در قالب طرح فروخته شده‌ که مبلغ کل این کتاب‌ها بیشتر از ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بوده‌است. قیمت متوسط فروخته شده در این طرح برای هر جلد، کمتر از ۴۵هزار تومان محاسبه می‌شود.

این در حالی‌است که در مرداد‌ماه سال جاری و در تابستانه کتاب، تعداد ۳۲۸ هزار و ۴۶۶ جلد کتاب، با مبلغ ۱۳میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش رفته بود. برمبنای این اطلاعات، متوسط قیمت کتاب در مرداد‌ماه ۴۰هزار تومان بوده و طی سه ماه اخیر متوسط هر جلد کتاب ۵هزار تومان افزایش داشته‌است.

همچنین نگاه به آمار پاییزه کتاب در سال ۹۸ نشان می‌دهد مبلغ فروش ۳۲۱هزار جلد کتاب حدود ۱۰ میلیارد تومان بوده که براساس این دو عدد قیمت متوسط کتاب در پاییزه سال گذشته ۳۱ هزار تومان به دست می‌آید. براین اساس از سال گذشته تا‌کنون، قیمت هر جلد کتاب ۱۴هزار تومان افزایش داشته‌است؛ چیزی حدود ۴۵ درصد.

اگرچه این افزایش قیمت کتاب با توجه به کاهش توان اقتصادی و قدرت خرید جامعه، نگران‌کننده است اما با یک بررسی ساده می‌توان دریافت افزایش قیمت کتاب، نسبت به افزایش قیمت دیگر کالاها بسیار کم بوده‌است.

به‌طور مثال، ساده‌ترین نوع بستنی از یک کارخانه تولیدی شناخته شده از یک‌هزار تومان در ابتدای سال به ۳هزار تومان در آبان‌ماه جاری افزایش داشته‌است؛ دقیقا سه برابر. این مثال را در مورد بسیاری از کالاهای دیگر می‌توان بررسی و مشاهده کرد، به‌ویژه کالاهایی که با زندگی روزمره تمامی اقشار گره خورده‌است، کالاهایی نظیر نان، برنج، مرغ. در حالی‌که کالاهای اساسی و معیشتی با افزایش قیمت چند برابری مواجه بوده اما کالایی همچون کتاب که متاسفانه هنوز در سبد خرید خانواده‌ها جای تثبیت شده و مشخصی ندارد در یک‌سال گذشته اگرچه با افزایش قیمت مواجه بوده اما نه همچون کالاهای دیگر. این مهم در حالی‌است که ناشران و فعالان حوزه کتاب و نشر در یک‌سال اخیر، به‌ویژه در دوران کرونا با مشکلات متعددی مواجه بوده‌اند اما در برابر افزایش قیمت کتاب، مقاومت کرده‌اند که شایسته‌تقدیر است. 

از طرفی باید توجه داشت، میزان افزایش قیمت تولید کتاب که ناشی از افزایش بهای کالاها و خدمات لازم برای تولید کتاب بوده و افزایش حقوق و حق الزحمه پرسنل فعال در انتشاراتی‌ها بسیار بیشتر از میزان افزایش قیمت کتاب بوده‌است که این مهم را باید این‌طور تعبیر کرد؛ کتاب اگرچه گران شده اما با مقاومت متعهدانه ناشران قیمت آن در مقایسه با دیگر کالاها با افزایش بالایی همراه نبوده‌است. به‌طور حتم این مقاومت ناشی از دغدغه‌مندی ناشران بوده که قابل احترام است و البته این مهم، مانع از نقد فعالیت آن‌ها نخواهد بود و نقدها در جای خود طرح خواهد شد.

نگارنده البته بر این باور است که قیمت کتاب، به چه اندازه در افزایش یا کاهش کتابخوانی موثر است؛ موضوعی مجزا محسوب می‌شود که بررسی جداگانه می‌طلبد.»