آخرین خبر‌ها درباره نمایشگاه مجازی و تسهیلات کرونایی به ناشران و کتاب‌فروشان

محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌مناسبت بیست‌و‌هشتمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با حضور در برنامه «شهر فرنگ» شبکه خبر که به موضوع «اوضاع نشر و کتاب در روزگار کرونا» اختصاص داشت، درباره وضعیت کتاب و کتابخوانی و همچنین برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب توضیح داد.
 
جوادی در پاسخ به این پرسش که اوضاع کتاب و کتابخوانی در وضعیت شیوع کرونا چگونه است؟ بیان کرد: براساس شاخص‌ها، در هفت ماه سال گذشته، تعداد ۵۴ هزار عنوان و در هفت ماه نخست سال جاری، بیش از ۵۰ هزار عنوان کتاب در کشور تولید شده‌ که برگزار نشدن سی‌و‌سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و شیوع ویروس کرونا، از دلایل اصلی کاهش میزان تولید در هفت ماه سال جاری است.       
 
وی با اشاره به میزان تولید کتاب چاپ نخست در هفت ماه سال گذشته و سال جاری، افزود: با توجه به اینکه ۱۵۰۰ عنوان چاپ نخست، در هفت ماه سال جاری بیش از مدت مشابه منتشر شده، به‌معنای تلاش قابل‌توجه و رونق فعالیت ناشران است.
 
جوادی به ایجاد سامانه الکترونیکی صدور مجوز چاپ کتاب اشاره و عنوان کرد: این سامانه که با هدف الکترونیکی‌شدن خدمات به ناشران ایجاد شده بود، در دوره شیوع کرونا بسیار مؤثر بود.    

تدوین آئین‌نامه‌های جدید برای مقابله با قاچاق کتاب
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به اقدامات وزارتخانه متبوعش در مقوله مبارزه با قاچاق کتاب، بیان کرد: با توجه به اینکه در زمینه قاچاق کتاب، چه از نظر محتوایی و چه از نظر چاپ غیر‌قانونی، جرم‌انگاری و همچنین بازدارندگی دقیقی انجام نشده بود، تلاش شد تا آئین‌‌نامه‌‌های مربوطه تدوین شود؛ این آئین‌نامه‌ها، در آخرین مراحل تدوین قرار دارد و به‌زودی اجرایی خواهد شد.
 
جوادی درباره میزان فروش کتاب در شرایط کرونایی، گفت: از اسفند‌ماه سال گذشته، با حمایت از ناشران پلتفرم‌های فروش کتاب، رویکرد تقویت نشر الکترونیک را در دستور کار قرار دادیم که فروش قابل‌توجهی را هم شاهد بودیم. بلافاصله نیز طرح بهارانه کتاب را برگزار کردیم.

کرونا چرخ صنعت نشر را از مدار خارج نکرد
وی ادامه داد: در تابستانه کتاب سال جاری، فروش ۲۰ میلیاردی کتاب‌فروشی‌های عضو طرح تابستانه کتاب به ثبت رسید؛ همچنین در طرح پاییزه کتاب که ششمین روز آن به پایان رسید، بیش از ۱۸ میلیارد تومان کتاب فروخته شده‌است. قبول دارم، این ارقام قابل‌توجه نیست و باید بسیار بیشتر از این‌ها باشد اما نشان می‌دهد، برخلاف انتظار، کرونا نشر را از مدار فعالیت خارج نکرده ‌است.  
 
جوادی، درباره تخصیص بسته‌های حمایتی به ناشران آسیب‌دیده از کرونا بیان کرد: دو ایده برای حمایت از ناشران آسیب‌دیده از کرونا مطرح بود، نخست اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌طور مستقیم از ناشران کتاب بخرد اما این ایده از نظر اقتصادی منطقی به‌نظر نمی‌رسید، چراکه تجربه نشان داده، چهار‌پنج برابر یارانه ۴ میلیاردی طرح‌های حمایتی بازار کتاب موفق‌تر عمل می‌کند.
 
وی با اشاره به برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب، گفت: اعتبارات برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب به همت وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی  و همچنین هیات دولت تامین شده‌‌است. این یارانه، به جای اینکه برای خرید مستقیم از ناشران صرف شود، به‌عنوان سرمایه برای تحریک بازار هزینه خواهد شد.

معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره خرید کتاب و تخصیص کاغذ، گفت: در هفت ماه سال جاری، ۱۴ میلیارد تومان کتاب، از ناشران خریداری شده‌ که در مقایسه با هفت ماه مشابه بیشتر است. به‌غیر از ناشران آموزشی، کاغذ دولتی به ناشران تخصیص پیدا کرده که بخش عمده نیاز آن‌ها را برطرف کرده ‌است.  
 
جوادی ایجاد بازار مناسب را یکی از اقدامات آتی معاونت امور فرهنگی اعلام و عنوان کرد: بخشی از فعالیت‌های معاونت امور فرهنگی برای ایجاد بازار مناسب، مربوط به اقدامات بنیادین، با هدف ایجاد انگیزه خرید کتاب در قالب برنامه‌های ترویجی از‌جمله باشگاه‌های کتابخوانی، جشنواره روستا‌ها و عشایر دوستدار کتاب است. یکی از آثار فعالیت‌های ترویجی علاوه‌بر آگاهی‌بخشی، تاثیر بر اقتصاد نشر در دراز‌مدت است.  
 
وی با اشاره به دو اقدام مهم معاونت امور فرهنگی تا پایان سال جاری، بیان کرد: برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب و پرداخت تسهیلات دو اقدام اساسی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا پایان سال است. در حوزه تسهیلات، سامانه کارا برای ثبت میزان خسارت همه صنوف از‌جمله نشر، پیش‌بینی شده بود اما صنوف حوزه نشر به‌دلایل مختلف، موفق نشدند در حد نیاز از این تسهیلات استفاده کنند؛ بنابراین در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دو نوع تسهیلات را برای ارائه به فعالان این حوزه تعیین کرد. نخست تسهیلات کم‌بهره که متقاضیان می‌توانند با ثبت تقاضا در سامانه «تحفه» از آن به‌عنوان وام برای رفع نیاز‌های عاجل، بهره‌مند شوند.

آغاز پرداخت تسهیلات جدید کرونایی به ناشران
جوادی با اشاره به دیگر تسهیلات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اهالی نشر، گفت: دومین نوع تسهیلات با رقم قابل‌توجه، شبیه تسهیلات کرونایی است که پرداخت آن، یکی‌‌دو هفته آینده آغاز می‌شود.
 
وی با اشاره به تخصیص تسهیلات ویژه تأسیس کتاب‌فروشی‌ها و اهل قلم گفت: در سال جاری بودجه برای ارائه تسهیلات به متقاضیان تأسیس کتاب‌فروشی در شهرستان‌ها کم بود اما با وجود این به ۱۲ متقاضی، وام تأسیس کتاب‌فروشی پرداخت شد.                   
‌معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره توجه به اهل قلم در تخصیص تسهیلات بیان کرد: همواره به اهل قلم به‌ویژه برای ارائه تسهیلات توجه‌ و در هر دو بسته تسهیلات مواردی نیز برای اهل قلم پیش‌بینی شده‌، علاوه‌براین ۵۰۰ نفر در این حوزه برای دریافت تسهیلات به صندوق اعتباری هنر معرفی شده‌اند.
 
جوادی در پاسخ به این پرسش که برچه مبنایی گفته می‌شود نمایشگاه مجازی  به ناشران کمک خواهد کرد،‌ گفت: برگزاری نمایشگاه مجازی یا فروش کتاب، به‌معنای جایگزینی برای سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه بین‌‌المللی کتاب تهران، نیست بلکه هدف، جبران منابع اقتصادی از دست رفته‌است. منطق برگزاری این نمایشگاه تجربه برگزاری طرح‌های حمایتی است که شاهدیم با اعتبار چهار‌میلیاردی می‌توانیم فروش ۲۰ میلیاردی بازار کتاب را داشته باشیم.
 
وی با بیان اینکه دلیل طولانی‌شدن بحث و بررسی درباره نمایشگاه مجازی کتاب، برگزاری نشست‌های مشورتی به‌ویژه با صنف بود، افزود: تمهیدات گسترده‌ای برای برگزاری این نمایشگاه لازم بود که انجام شده‌است و بنا داریم طبق دستور وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، این نمایشگاه اواخر آذر‌ماه برگزار شود. یکی از نگرانی‌های عمده، تأثیر تعطیلی دوهفته‌ای کشور است که امید‌واریم تأخیری در برگزاری این نمایشگاه ایجاد نکند.     
  
هفته آینده ثبت نمایشگاه مجازی آغاز می‌شود
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، درباره زمان ثبت‌نام ناشران متقاضی حضور در نمایشگاه مجازی کتاب گفت: به احتمال زیاد بعد از پایان طرح پاییزه کتاب ۹۹ فرآیند ثبت از ناشران برای حضور در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب آغاز می‌شود. برای تغییر زمان نمایشگاه احتمالاتی مطرح شده اما به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌ایم. تلاش شده تا نخستین نمایشگاه مجازی کتاب با برگزاری فعالیت‌های فرهنگی، تأمین نقدینگی ناشران و ایجاد فرصت خرید رایت، ۶۰ درصد از آنچه انتظار می‌رود را محقق کند که گام بلندی محسوب می‌شود.
       
جوادی در پاسخ به این پرسش که چرا یارانه نمایشگاه مجازی به برگزاری طرح‌های حمایتی اختصاص پیدا نمی‌کند؟ بیان کرد: این منطق که فروش کتاب باید از کتاب‌فروشی‌ها شکل بگیرد، صحیح است؛ برای  تقویت این جریان در تلاش هستیم اما فاصله دسترسی ناشر به نقدینگی از مسیر کتاب‌فروشی‌ها، موجب کُندی فعالیت ناشران می‌شود و نمایشگاه به‌عنوان یک سنت، هر ساله فرصت جذب نقدینگی مستقیم برای ناشران بود.    
   
زمستانه کتاب برگزار می‌شود
وی با تاکید بر ضرورت تقویت کتاب‌فروشی‌ها افزود: یکی از برنامه‌های معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزایش طرح‌های حمایتی در سال و برگزاری این طرح‌‌ها، به مناسبت‌های مختلف است. بنا داریم طرح زمستانه را  نیز امسال برگزار کنیم.  
 
کتاب‌فروشان در نمایشگاه مجازی خریداران اصلی ناشران هستند
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره برنامه‌های حمایتی از کتاب‌فروشان ادامه داد: در نمایشگاه مجازی در تلاش هستیم تا به عقد‌ تفاهم‌نامه با «صندوق کارآفرینی امید» برای ارائه تسهیلات کم‌بهره به کتاب‌فروشی‌ها برسیم تا کتاب‌فروش‌ها خریدار عمده کتاب از ناشران باشند.

جوادی در پاسخ به این پرسش که تفاوت اصلی نمایشگاه مجازی کتاب با فروشگاه‌های الکترونیکی کتاب چیست؟ بیان کرد: نمایشگاه مجازی کتاب ایجاد فرصت برای ناشرانی است که فعالیت در فضای مجازی را تجربه نکرده‌اند؛ بنابراین تلاش می‌کنیم همه ناشران از سراسر کشور بتوانند منصافانه از یارانه نمایشگاه استفاده کنند. با فعالان بازار الکترونیکی کتاب در تعامل هستیم و نمایشگاه مجازی نفی‌کننده فعالیت آن‌ها نیست. نمایشگاه مجازی، بستر وسیع برای افزایش مشارکت است. یکی از تفاوت‌های نمایشگاه مجازی با فروشگاه‌های الکترونیکی، رعایت یکسری مقدمات، از‌جمله تهیه متن معرفی و جلد کتاب برای بارگذاری در پلتفرم نمایشگاه است.
 
وی درباره توقف سایت فروش کتاب موسسه خانه کتاب به‌عنوان فرصتی مشابه برای فروش کتاب ناشران، بیان کرد: معاونت امور فرهنگی یا مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، فروشنده کتاب نیست؛ بلکه این مؤسسه به‌عنوان مجری برگزاری نمایشگاه مجازی، جریان برگزاری نمایشگاه فیزیکی را در قالب مجازی انجام می‌دهد و معاونت امور فرهنگی نیز ارائه خدمات را تسهیل و همچنین نظارت می‌کند. به‌عنوان مثال با شرکت ملی پست و همچنین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حال رایزنی برای کاهش هزینه‌های پست هستیم.

رقیب فروشگاه‌های الکترونیکی فروش کتاب نیستیم
جوادی با بیان اینکه معاونت امور فرهنگی، در جریان برگزاری نمایشگاه مجازی نباید به‌عنوان رقیب پلتفرم‌های فروش کتاب قلمداد شود، افزود: برای پیشگیری از ایجاد این تلقی در ذهن فعالان فروشگاه‌های الکترونیکی کتاب که نمایشگاه مجازی، رقیب آن‌هاست طرح اولیه برگزاری نمایشگاه مجازی کنار گذاشته شد.
 
وی درباره کمک معاونت امور فرهنگی به ناشران کوچک در جریان برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، بیان کرد: تلاش می‌کنیم به ناشران کوچک در قالب تخصیص تسهیلات ویژه تامین تجهیزات کمک می‌کند علاوه‌براین برای ارائه مشاوره گروه تسهیل‌گری تشکیل شده‌است؛ با وجود این ناشران با توجه به اقتضائات زمان خود را برای ورود به فضای مجازی آماده کنند.   

ادعای تکراری بودن برنامه‌های هفته کتاب امسال منصفانه نیست
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره ادعای تکراری بودن رویداد‌های هفته کتاب بیان کرد: این ادعا منصفانه نیست و نمی‌توان گفت همه برنامه‌های، ادوار هفته کتاب، تکراری هستند بلکه باید براساس جزئیات قضاوت کرد البته تکرار برخی فعالیت‌ها از‌جمله نقد کتاب خالی از اشکال است. هفته کتاب امسال تجربه‌ نویی بود و نزدیک به ۱۰۰۰ برنامه در تهران و شهرستان‌‌ها با همکاری بخش خصوصی و دولتی در سراسر ایران، برگزار شد.
 
جوادی درباره تأثیر ورود استارت‌آپ‌ها به حوزه نشر، گفت: یکی از اقدامات برای ایجاد تحول در حوزه نشر توجه به استارت‌آپ‌ها، برای فعالیت در حوزه نشر است؛ بنابراین دو طبقه از ساختمان سرای اهل قلم مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به این فعالان اختصاص پیدا کرده‌است که نشان می‌دهد، منکر ضرورت ایجاد این دست تحولات در حوزه نشر نیستیم.

اهداف ادغام سه مؤسسه زیر مجموعه معاونت محقق شده‌است
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به این پرسش که صرفه‌جویی به‌عنوان یکی از اهداف ادغام سه موسسه زیر مجموعه موسسه خانه کتاب، بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان و مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران، بیان کرد: صرفه‌جویی فقط یکی از اهداف ادغام این سه موسسه بود. ادغام سه مؤسسه براساس ضرورت توجه به تحولات روز انجام شد؛ بنابراین مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، در قالب یک واحد منسجم تعریف و براساس نیاز‌‌های روز شرح وظایف آن تدوین شد؛ به‌عبارت دیگر، یکی از اهداف اصلی، بازتعریف جایگاه سه مؤسسه و ایجاد نوعی هم‌افزایی و ساختار سامان‌‌یافته واحد بود.
 
جوادی درباره تحقق هدف صرفه‌جویی اقتصادی بعد از فرآیند ادغام سه موسسه زیر‌مجموعه معاونت امور فرهنگی، افزود: پیش‌تر برای هر یک از موسسات یک مدیر‌عامل و چند معاون وجود داشت در‌حالی‌که بعد از ادغام، چهار لایه مدیریتی شامل، یک مدیر‌عامل و سه معاون تعریف شده‌است؛ بنابراین تعداد مدیران در مقایسه با پیش از ادغام به نصف تقلیل پیدا کرد.
 
وی درباره انتقاد برخی مبنی‌ بر تأثیر منفی ادغام بر برگزاری برنامه‌های هفته کتاب بیان کرد: درباره این ادعا‌ها باید براساس آمار بحث و بررسی کرد؛ با توجه به ارقام اعتبار مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در چند ماه گذشته، مشخص شده هزینه‌ها کاهشی بوده و هدف صرفه‌جویی محقق شده‌است.

کتاب در مقایسه با کالا‌های دیگر گران نیست اما…
جوادی در پاسخ به این پرسش که آیا کتاب گران است یا خیر؟ گفت: قطعاٌ کتاب در مقایسه با کالا‌های دیگر گران نیست اما با توجه اینکه مشتریان اصلی دانش‌آموزان‌ و دانشجویان هستند،‌ کتاب گران است. در تعیین قیمت کتاب باید به شرایط تولید کتاب نیز توجه کنیم چراکه ناشران براساس واقعیت‌های اقتصادی در حال تولید هستند. وظیفه دولت و به‌ویژه خیرین و فعالان حوزه وقف توجه و حمایت از حوزه نشر است.    

وی درباره پیشگیری از تولید مصادیق کتابسازی بیان کرد: کتابسازی یکی از مشکلات گریبانگیر نشر کشور محسوب می‌شود؛ به‌طوری که در هفت ماه امسال ۷۰ هزار نسخه کتاب قاچاق در کشور کشف شده‌است. برای درمان این مشکل ابتدا باید ظوابط نشر اصلاح و تولید این کتاب‌ها به مثابه جرم تلقی شود.

جوادی همچنین نیاز اصلی نشر را مخاطب و خریدار کتاب ارزیابی کرد.